Nikiel (Ni, łac. niccolum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym.

Posiada 29 izotopów z przedziału mas 50-78, z których 5 (58, 60, 61, 62, 64) jest trwałych.

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach ok. 80 ppm w postaci minerałów garnieryt i pentlandyt.

Dzieli się na tlenowe, siarczkowe i arsenkowe, zależnie od składu mineralogicznego rudy niklu.

Został odkryty w roku 1751 przez Cronstedta. W 1804 otrzymano go po raz pierwszy w stanie czystym. Przed naszą erą był używany w stopach z miedzią i cynkiem.

Nikiel tworzy szereg związków kompleksowych takich jak niklocen czy fosfiny i karbonylki niklu, które znalazły zastosowanie jako katalizatory wielu reakcji m.in. na kompleksach niklu oparte są katalizatory polimeryzacji polietylenu wysokociśnieniowego.

Znaczenie biologiczne – nikiel jest mikroelementem obecnym w centrach reaktywności wielu enzymów. Jego minimalne, dzienne dobowe spożycie wynosi 0,3 mg.

Nikiel metaliczny jest srebrzystobiałym, połyskującym metalem, trudno korodującym i odpornym na ścieranie. Stosuje się go do tworzenia połyskujących powłok galwanicznych na powierzchni elementów stalowych. Stopy niklu i miedzi są stosowane do wyrobu monet, sztućców itp. Nikiel jest też dodawany do stali do stopów o podwyższonej odporności na korozję.

W Polsce rudy niklu były wydobywane i przetwarzane w miejscowości Szklary do 1982 roku.

Nikiel używany jest często do produkcji oprawek okularów, co może sprawić problemy alergikom. Osoby uczulone na nikiel, które noszą okulary z niklowymi oprawkami, narażone są na zaczerwienienia zabarwiane metalem w miejscu styczności oprawek ze skórą. W dodatku pewnemu zniszczeniu ulegają też oprawki (widoczne są wgłębienia, jakby po wypaleniu kwasem).

źródło: Wikipedia.pl (http://pl.wikipedia.org/wiki/Nikiel)

Analiza jakościowa

1) Reakcja z amoniakiem

Wytrąca się zielonkawy osad hydroksosoli, rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika z utworzeniem niebiesko-fioletowego kompleksu.



2) Reakcja z roztworem wodorotlenku sodu

Wytrąca się zielonkawy osad wodorotlenku niklu(II), nierozpuszczalny w nadmiarze zasady.



3) Reakcja z dimetyloglioksymem

Dimetyloglioksym w środowisku słabo zasadowym (pH ≈ 8-9) tworzy z jonami niklu(II) czerwony, krystaliczny osad.

Do słabo kwaśnego roztworu soli niklu dodaje się 3-5 kropli dimetyloglioksymu i alkalizuje roztworem amoniaku. Wytrąca się czerwony osad.


4) Reakcja z amoniakiem

Amoniak tworzy z jonami niklu(II) intensywnie niebiesko zabarwiony kompleks: